مدرسه علمیه سپهداری اراک

مدرسه علمیه سپهداری اراک
در بافت سابق شهر اراک و جنب بازار این شهر , گروه مسجد و مکتب مضاعف زیبایی جای‌دارد که در طول حکومت فتحعلی فرمان روا قاجار هم‌زمان با شهر سلطان‌ آباد ( اراک ) بوسیله یوسف‌ خان سپهدار سازه شده و مرحوم آیت‌ الله حاج‌آقا محسن عراقی در بسط آن نقش مهمی داشته‌ است . این مسجد که از ابتدا به صورت حوزه علمیه اراک درآمده است , راس مهمی برای علم آموزی و درس دادن مشاهیر و علمای استان مرکزی بوده است . در سال ۱۳۳۳ هجری قمری آیت‌ الله حائری یزدی این مکتب را به یک کدام از ناحیه های علمیه بزرگ سرزمین تبدیل کرد .

مکتب سپهداری در چهار سوق مسگرها , کوچه شهید نباتی شهر اراک , استان مرکزی , قرار گرفته است . بانی مکتب سپهداری , حاکم عراق بوده و مبتنی بر کتیبه مو جود , در چوبی محل ورود به امر فردی به اسم آقا جمال‌الدین نصب شده‌است .

مکتب علمیه سپهداری او‌لین راءس علم ها فقاهتی در اراک است . مکتب سپهداری تحت عنوان اول بنای شهری با اقتباس از سبک مدرسه های زمان صفویه و با کاشی‌ کاریهای دقیق و زیبای عصر قاجار یکی بناهای جان دار در گروه بازار اراک است .

سبک و جور معماری به عمل رفته در ساخت گنبد , حیاط , حجره‌ های اطراف و کاشیکاری‌ ها , اقتباسی از معماری عصر صفویه می‌ باشد . این شرکت به صورت نگینی در راس شهر اراک می‌ درخشد . حیاط محل ورود و گنبد آجری و کلاهخودی قشنگ از جای جای قابل رؤیت است .

بنای مکتب سپهداری از طرح چهار حیاط پیروی می‌ نماید که از آن در میان دو حیاط شمالی و جنوبی بلندتر و عظیم‌ خیس از دو دیگری است . در پیرامون ایوان مکتب بیست و پنج حجره موجود است و لبریز حجره دارنده یک حیاط کوچک در جلو و نصیب نشیمن در عقب می‌ باشد , سردر و لچکی این حجره‌ ها با کاشی‌ های خشتی هفت رنگ تزئین یافته و نقوش آن ها گیاهی و هندسی است .

حیاط محل ورود حدود 12متر و گنبد و مسجد حدود متر طول دارااست . امام خمینی ( ره ) در‌این مکتب درس دادن می‌ نموده و در حجره جنب حیاط ضلع شرقی اقامت داشته است . از عنصرها داخلی مکتب می‌ توان به یک صحن تقریبا بزرگ با یک آبگینه سنگی و تالاب اشاره کرد . ضلع جنوبی مکتب دربرگیرنده یک دالان رشته رشته بعنوان رابط در میان مکتب و چهارسوی بازار , حیاط و گنبد منزل و هم دو نمازگاه در دو سوی آن که به اجرای مراسم مذهبی و نمازگزاران اختصاص داراست . فضای گنبد منزل مربع صورت بوده و در چهار سوک فضای مذکور و در طول حدود 5 متر چهار گوشوار ایجاد شده است .

زیرا این گوشوارها به تنهائی برای زمان سازی گنبد کافی نبوده , معمار چهار درگاهی ( طاق کمکی ) در چهار ضلع در بین گوشواره‌ ها زده تا عمل تبدیل یکی فضای مربع به دایره را سهل نماید .

مکتب نامبرده یک پوش بوده و در گونه خویش مطرح ترین گنبد آجری در بافت دیرین اراک محسوب می‌ شود . سطح ها بیرونی ظرف گنبد معمولی و پوشش آن از کاهگل است . البته جزء سطح ها داخلی گنبد و هم دیوارهای فضای مربع صورت با کاشی‌ های خشتی و معرق و با نقوش هندسی و کتیبه تزئین شده‌است .

آیت‌ الله حاج آقا محسن عراقی در بسط این مکتب نقش مهمی داشته و در سال 1333 هجری قمری آیت‌ الله حائری یزدی این مکتب را به یک کدام از منطقه های علمیه بزرگ میهن تبدیل کرد . از جمله دانش‌ آموختگان سرشناس این مکتب می‌ توان از نورالدین عراقی , آیت‌ الله گلپایگانی , سیداحمد خوانساری , آیت‌ الله اراکی , ذوالفنون و امام خمینی را اسم پیروزی .
مکتب تاریخی سپهداری که همگی حوزویان آن را مامان حوزه علمیه قم می دانند , فعلا با اسم حوزه علمیه امام خمینی» شناخته می‌ شود

هرچند که مکتب سپهداری به اسم مسجد آدینه ( جامع ) مشهود نیست , ولی در حین حیات خویش به خصوص در عصر قاجار و پهلوی , به دلیل حضور دوچندان نمازگزاران مخصوصا از طبقه بازاریان در روزهای آدینه و هم کمپانی آن ها در مراسم عزاداری عملاً از اعتبار و اهمیت مسجد آدینه برخوردار بوده است .